شاید برای شما هم پیش آمده باشد که هنگام جستوجوی زمین برای ساخت ویلا، به دلیل محدودیت بودجه فقط گزینههایی را پیش رویتان ببینید که عرض بسیار کمی دارند. در چنین شرایطی احتمالاً از خرید زمین منصرف میشوید؛ چون تصور میکنید که نمیتوانید طرحی که در ذهن دارید را در این زمین پیاده کنید.
واقعیت این است که با یک طراحی اصولی و البته نگاه خلاقانه، میتوان حتی در زمینهایی با عرض ۶ تا ۱۰ متر هم یک ویلای دلباز، نورگیر و کاملاً کاربردی طراحی کرد.
در این مطلب قصد داریم بهصورت مرحلهبهمرحله بررسی کنیم که طراحی ویلا روی زمینهای کمعرض چگونه انجام میشود، چه چالشهایی دارد و چه نکاتی را باید پیش از شروع پروژه در نظر گرفت. پس اگر قصد ساخت ویلا در هشتبهشت یا ساخت ویلا در مشا دارید، این مطلب را تا انتها دنبال کنید.
ویلا با عرض کم دقیقاً چیست؟
ویلاهای کمعرض معمولاً روی زمینهایی با عرض ۶ تا ۱۰ متر طراحی میشوند؛ زمینهایی که طول بیشتر و عرض خیلی کمتری دارند. لازم به ذکر است که این دسته از زمینها به دلیل شرایط بازار و تقسیمبندیهای شهری روزبهروز بیشتر میشوند.
ویژگیهای زمینهای باریک
زمینهای کم عرض یا اصطلاحاً باریک عمدتاً سه ویژگی مشترک دارند:
- طول زیاد و عرض محدود
- فاصله بسیار کم با زمینهای مجاور
- محدودیت در ایجاد بازشوهای جانبی
به همین دلیل، طراحی چنین ویلاهایی نیازمند راهکارهایی است که هم نور طبیعی را تأمین کند و هم پلان داخلی را کاربردی نگه دارد.
تفاوت با زمینهای ویلایی معمول
در زمینهای عریض، معمار میتواند فضاهای مختلف را در عرض زمین تقسیم کند؛ اما در زمین باریک، طراح مجبور است جانمایی فضاهای مختلف را به شکل عمودی و طولی انجام دهد. همین باعث میشود ساختار پلان، موقعیت دستگاه پله، محل نورگیرها و حتی طراحی نما به شکل قابلتوجهی تغییر کند.
آیا امکان طراحی ویلای لوکس وجود دارد؟
بله کاملاً. لوکسبودن یک ویلا تنها به عرض زمین وابسته نیست. تجربه میدهد که با طراحی هوشمندانه میتوان در این زمینها هم ویلاهایی خلق کرد که جلوهای مینیمال، متفاوت و حتی چشمگیرتر از ویلاهای معمول داشته باشند.
اصول کلیدی طراحی ویلا روی زمین باریک
طراحی ویلا در زمینهایی با عرض کم یک کار مهندسی–معماری دقیق است. از جمله مهمترین اصولی که باید در این طراحیها مدنظر قرار داد، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. طراحی عمودی بهجای افقی
در زمینهای کمعرض، ارتفاع بسیار مهم است. با طراحی یک ساختمان دو یا سه طبقه میتوان:
- فضاهای خصوصی و عمومی را تفکیک کرد
- نورگیری را بهتر تنظیم کرد
- و از شلوغی فضاهای داخلی هم جلوگیری کرد.
۲. پلان باز و حذف دیوارهای غیرضروری
در چنین زمینهایی هر دیوار اضافه، بخشی از فضا را میگیرد. پلان باز (open-plan) این امکان را به ش ما میدهد که از نور طبیعی در کل ساختمان استفاده کنید. این باعث میشود که فضا دلبازتر و بزرگتر دیده شود.
۳. تعریف محور طولی برای حرکت و تهویه
در ویلاهای باریک، باید یک محور طولی مرکزی برای مسیر حرکت، تهویه و حتی نورگیری در نظر گرفت.
۴. نقش پله بهعنوان عنصر معماری
در زمینهای کمعرض، پله بهترین فرصت برای خلق یک نقطه شاخص در طراحی است. پلهها میتوانند:
- نور را به طبقات پایین منتقل کنند.
- نقش تقسیمکننده فضاها را داشته باشند.
- بهعنوان عنصر دکوراتیو مورد استفاده قرار بگیرند.
راهکارهای نورگیری در ویلاهای باریک
کمبود نور یکی از چالشهای اصلی این زمینهاست اما با طراحی صحیح کاملاً میتوان این چالش را برطرف کرد.
پاسیو یا حیاط کوچک
حتی یک نورگیر ۲×۲ متری هم نورگیری ویلا باریک را متحول خواهد کرد و همین باعث میشود که نور به قسمتهای دیگر منتقل شود و تهویه هوای داخل ساختمان هم بهتر صورت بگیرد.
نورگیری عمودی (اسکایلایت، کلرستوری)
یکی از بهترین راهکارها در این ویلاها، نورگیری از سقف است، مخصوصاً زمانی که در طبقات میانی امکان در نظر گرفتن پنجره جانبی وجود ندارد.
پنجرههای قدی
پنجرههای سرتاسری در نما عمق دید را چند برابر کنند و فضا را بازتر نشان دهند.
شفافیت کنترلشده
استفاده از پارتیشنهای نیمهشفاف یا شیشههای ماتشونده هم حریم خصوصی را حفظ میکنند و هم نور را عبور میدهند.
ایدههای چیدمان و پلان برای ویلا با عرض کم
در این بخش، به چیدمانی استاندارد اما منعطف برای ویلای باریک سهطبقه اشاره میکنیم.
طبقه همکف
- پذیرایی و نشیمن
- آشپزخانه اوپن
- سرویس مهمان
- دسترسی مستقیم به فضای باز یا حیاط
نکته: با حذف دیوارهای اضافی، هم نور بهتر وارد میشود و هم فضا عریضتر دیده خواهد شد.
طبقه اول
- اتاقخوابها
- حمامها
- لاندری
قرارگیری خوابها در طبقه دوم، آرامش بیشتری ایجاد میکند و طبقه همکف را برای مهمانان و فعالیتهای روزانه آزاد نگه میدارد.
طبقه سوم
- نشیمن خصوصی
- اتاق مستر
- روفتراس
این بخش میتواند نقطه تمایز ویلا باشد؛ فضایی خصوصی با چشمانداز وسیعتر و جریان هوای بهتر.
استفاده از Split-Level
راهکار دیگر ایجاد اختلاف سطح در پلان بدون افزایش تعداد طبقات است. این روش هم باعث تفکیک بهتر فضاهای مختلف میشود و هم ریتم حرکت را در فضای داخلی حفظ میکند. از این رو بهترین گزینه برای زمینهای طولی بهحساب میآید.
نکات طراحی نما در ویلاهای باریک
طراحی نما در ویلاهای کمعرض یکی از حساسترین مراحل پروژه است؛ زیرا اولین جایی است که محدودیت عرض زمین خودش را نشان میدهد. اگر نما بهدرستی طراحی نشود، ویلا ظاهر بسته، فشرده و جعبهای مانند پیدا میکند؛ حتی اگر پلان داخلی کاملاً استاندارد باشد. برای جلوگیری از این موضوع باید به نکات زیر در طراحی ویلا در دماوند یا هر جای دیگری که عرض ویلا کم است، توجه کنید:
جلوگیری از Box Effect در نما
Box Effect یا همان «حالت جعبهای»، زمانی ایجاد میشود که ساختمان بهصورت یک حجم صاف و بدون شکست بالا میرود. این حالت باعث میشود بنا کوتاهتر، سنگینتر و بستهتر از واقعیت دیده شود.
برای جلوگیری از این مشکل، طراح باید با بازی در عمق، سایه و ریتم نماکاری کند که چشم بیننده درگیر جزئیات شود و تمرکز از عرض کم زمین برداشته شود. استفاده از سایهبانها، فریمهای عمودی و عناصر نیمهشفاف میتواند به شکستن یکنواختی حجم کمک کند.
شکست حجم و استفاده از عقبنشستگی
یکی از مؤثرترین تکنیکها در ساختمانهای باریک، ایجاد عقبنشستگیهای حسابشده در طبقات مختلف است. این عقبنشستگیها باعث میشوند حجم کلی ساختمان خرد شود و از حالت یک مکعب ساده خارج شود.
علاوه بر بُعد بصری، از این عقبنشستگیها میتوان بهعنوان بالکن، تراس یا حتی فضای سبز کوچک استفاده کرد که هم کیفیت زندگی در ویلا بالا برود و نمای ساختمان خفه به نظر نرسد.
ترکیب متریال با ریتم منظم
در زمینهای کمعرض، استفاده افراطی از متریالهای متعدد معمولاً نتیجهی معکوس دارد. نکته کلیدی، ریتم منظم در ترکیب متریال است، نه تنوع زیاد.
برای مثال تغییر متریال در امتداد عمودی نما، یکی از راهکارهایی است که باعث میشود ساختمان کشیدهتر و خوشفرمتر دیده شود.
طراحی بالکن و تراس برای تقویت عمق بصری
بالکنها در ویلاهای باریک بهنوعی ابزار طراحی نما بهحساب میآیند. حتی بالکنهای باریک و خطی میتوانند عمق بصری نما را چند برابر کنند.
وقتی بالکنها بهصورت پلکانی یا با عقبنشستگیهای متفاوت طراحی شوند، سایهروشن جذابی روی نما ایجاد خواهد شد و همین باعث میشود ساختمان از یکنواختی خارج شود.
چالشهای رایج در طراحی ویلا با عرض کم
اگرچه قبلاً گفتیم که میتوان در زمینهای باریک هم یک ویلای زیبا و کاربردی طراحی کرد؛ اما بدون چالش هم نیست. در این قسمت به چالشهای طراحی ویلا در زمینهای با عرض کم خواهیم پرداخت:
کمبود نور در میانه پلان
یکی از مهمترین مشکلات ویلاهای کمعرض، تاریکی بخشهای میانی ساختمان است؛ مخصوصاً زمانی که امکان تعبیه بازشوهای جانبی زیاد وجود ندارد.
راهکار این مشکل، استفاده از نورگیرهای عمودی، پاسیو، یا حتی بازشوهای سقفی است. بدون پیشبینی این بخشها در مرحله طراحی، کیفیت فضایی پلان بهشدت افت میکند؛ حتی اگر نما کاملاً نورگیر باشد.
فاصله کم با همسایهها و مسئله حریم خصوصی
در بسیاری از زمینهای باریک، فاصله با همسایهها کم است و این موضوع مستقیماً روی جانمایی پنجرهها و تراسها اثر میگذارد؛ بنابراین باید بین نورگیری و حریم خصوصی تعادل ایجاد شود. استفاده از شیشههای مات، شیشههای مشبکهای مدرن و جانمایی مورب بازشوها از راهکارهای حل این چالش هستند.
محدودیت برای چیدمان مبلمان
در پلان ویلا با عرض کم، هرگونه اشتباه در ابعاد فضاها، چیدمان وسایل و مبلمان را با مشکل روبرو خواهد کرد. به همین دلیل، طراحی ویلاهای کمعرض باید با در نظر گرفتن این موضوع طراحی شوند.
نیاز به سازه قوی برای ساخت عمودی
وقتی طراحی به سمت یک ساختمان چند طبقه میرود، سازه اهمیت دوچندانی پیدا میکند. بارگذاری طبقات، جانمایی پله و حتی محل نورگیرها باید با محاسبات سازهای هماهنگ باشند.
فضای باز در ویلاهای کمعرض؛ کوچک اما کاربردی
در ویلاهای کمعرض، فضای باز لزوماً به معنی حیاط بزرگ نیست. حتی فضاهای کوچک، اگر درست طراحی شوند، میتوانند نقش مهمی در کیفیت زندگی ایفا کنند.
تراس و ایوان
تراس معمولاً اولین فضای نیمهباز ویلاست که با خیابان یا منظره روبهرو ارتباط برقرار میکند. این فضا اگر با عقبنشستگی حجم و سایهبان همراه شود، هم برای نشستن مناسب خواهد بود و هم به نمای ساختمان عمق میدهد.
پشتبام قابلاستفاده (روفتراس)
در بسیاری از ویلاهای کمعرض، روفتراس مهمترین فضای باز پروژه است. از این فضا میتوان بهعنوان محل نشیمن، فضای سبز، آلاچیق یا حتی آشپزخانه تابستانی استفاده کرد.
حیاط کوچک
حتی یک حیاط باریک هم میتواند نقش مهمی در تأمین نور و تهویه هوا دارند و همین باعث میشود کیفیت زندگی در ویلا هم افزایش یابد.
نقش فضای سبز عمودی
در ویلاهای کمعرض، فضای سبز عمودی جایگزین مناسبی برای حیاطهای بزرگ است. دیوار سبز، گلدانهای معلق و گیاهان بالارونده هم به زیبایی فضا کمک میکنند و هم به کنترل دید و حفظ حریم خصوصی.
هزینه ساخت ویلا روی زمین باریک چگونه تعیین میشود؟
هزینه چنین پروژههایی به عوامل زیر بستگی دارد:
- تعداد طبقات (افزایش ارتفاع: افزایش هزینه سازه)
- میزان بازشوها و نورگیرها
- نوع متریال نما
- پیچیدگی پلان
- نوع اسکلت سازه و پیچیدگی آن
جمعبندی
زمینهای باریک الزاماً به معنی محدودیت در طراحی نیستند. در واقع، اگر نگاه درستی به این زمینها داشته باشید، میتوانید یک ویلای متفاوت خلق کنید.
فقط لازم است که طراحی ویلا روی زمین کوچک با درک درست نور، حرکت، پلان و سازه انجام شود تا در نهایت ویلایی حاصل شود که کمبود عرض در آن حس نمیشود.
با این حال، رسیدن به چنین نتیجهای تصادفی نیست. قبل از هر اقدامی، لازم است زمین از نظر موقعیت، شرایط اقلیمی و محدودیتهای اجرایی بررسی شود و نیازهای واقعی خانواده بهدرستی شناخته شود. همین بررسیهای اولیه است که مسیر طراحی را روشن میکند و مانع از تصمیمهای شتابزده در ادامه پروژه میشود.
سؤالات متداول
۱. حداقل عرض مناسب برای طراحی ویلا چقدر است؟
عرض ۶ متر به بالا قابل طراحی است؛ اما کیفیت نهایی به نوع پلان و نورگیری بستگی دارد.
۲. چگونه میتوان کمبود نور طبیعی در زمینهای باریک را جبران کرد؟
با نورگیر مرکزی، پنجرههای قدی، سقف شیشهای و پارتیشنهای شفاف.
۳. آیا طراحی ویلا با عرض کم الزاماً باید چند طبقه باشد؟
در اکثر موارد بله، چون طراحی افقی باعث فشردگی پلان میشود.
۴. چگونه نمای ویلا را از حالت جعبهای خارج کنیم؟
با شکست حجم، عقبنشستگیها و ترکیب متریال با ریتم منظم.
۵. بهترین راه ایجاد حریم خصوصی چیست؟
جانمایی دقیق بازشوها، استفاده از شفافیت کنترلشده و پردههای خارجی (شید).
