اگر فکر میکنید که زمینهای صاف بهترین گزینه برای ساخت ویلا هستند، سخت در اشتباه هستید. ساخت ویلا در زمینهای شیبدار یک ویژگی خاص دارد که شاید بتوان گفت ویلاهای ساخته شده در زمین صاف اصلاً ندارند؛ آن مزیت هم چشمانداز زیبایی است که این ویلاها به محیط اطراف دارند.
در زمینهای شیبدار سردسیر، تفاوت دمای لایههای خاک و مسیر بادهای سرد میتواند بر انتخاب نوع فونداسیون و مصالح تأثیر بگذارد. طراحی هوشمندانه که جریان هوا و تابش خورشید را بهدرستی مدیریت کند، کلید حفظ پایداری و گرمای داخلی ویلاست. برای آشنایی بیشتر با ملاحظات فنی در این اقلیم، نگاهی به اصول ساخت ویلا در مناطق سردسیر بیندازید.
اگر قصد طراحی سازه ویلا در این مناطق را دارید یا حتی اگر قصد بازسازی ویلا در دماوند را دارید، این مقاله برای شما است. در ادامه قصد داریم درباره مراحل ساخت ویلا روی شیب صحبت کنیم.
بررسی اولیه زمین و نقشهبرداری دقیق
اولین و مهمترین کاری که باید برای ساخت ویلا در زمینهای شیبدار انجام شود، نقشهبرداری دقیق و اصولی است. دلیل هم این است که برخلاف زمینهای مسطح، کوچکترین خطا در برداشت شیب باعث مشکلات جدی در مراحل بعدی یعنی طراحی و اجرا میشود. در این مرحله باید شیب زمین را به روشهایی مثل ترازیابی یا سیستم UTM مشخص کرد.
علاوه بر شیب زمین، شناسایی نوع خاک منطقه هم اهمیت زیادی دارد؛ چرا که مقاومت خاک به شدت بر طراحی سازه، انتخاب مصالح و روش ساخت تأثیر میگذارد. موضوع دیگری که نباید نادیده گرفته شود، پوشش گیاهی موجود است. این مورد نه تنها در محوطهسازی و هماهنگی فضای سبز با اقلیم منطقه اهمیت دارد که نقش مهمی هم در کنترل فرسایش خاک و افزایش پایداری زمین ایفا میکند.
یکی دیگر از موارد مهمی که باید به آن توجه کرد، مسیر روانابهای سطحی است. اگر مسیر حرکت آبهای سطحی ناشی از بارندگی یا ذوب برفها در نظر گرفته نشود، احتمال اینکه آب به داخل ویلا نفوذ کند یا در اطراف آن آب جمع شود، وجود خواهد داشت. اگر این اتفاق بیفتد، استحکام سازه و عمر مفید ویلا کاهش مییابد.
طراحی پلان متناسب با شیب
در طراحی پلان ویلا شیبدار، مهمترین اصل این است که پلان ساختمان با شیب طبیعی زمین هماهنگ باشد. به طور واضحتر پلان باید به گونهای طراحی شود که دستکاری طبیعت اطراف به حداقل ممکن برسد.
یکی از روشهای طراحی پلان در این زمینها، پلان پلکانی است. در واقع تفکیک فضاها در ترازهای مختلف انجام میشود تا شیب طبیعی زمین هم در نظر گرفته شود. از مزیتهای این روش میتوان به کاهش هزینه خاکبرداری شیب و جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی منطقه اشاره کرد.
یکی دیگر از روشهای طراحی ویلا در این زمینها، طراحی دوبلکس است؛ البته منظور ویلاهای دوبلکس معمولی نیست. در واقع پلان به گونهای طراحی میشود که بخشی از ساختمان در دل زمین باشد و قسمتهای دیگر در ترازهای بالاتر. این نوع پلان هم هماهنگی خوبی با شیب زمین دارد و علاوه بر این پایداری سازه در برابر زلزله و سیل را هم افزایش میدهد.
در این پلانها جانمایی فضاها اهمیت زیادی دارد. معمولاً فضاهای عمومی مثل پذیرایی و نشیمن در طبقات بالاتر و مشرف به مناظر طبیعی در نظر گرفته میشوند و فضاهای خصوصی مانند اتاقخوابها در ارتفاعات پایینتر یا بخشهای آرامتر ویلا قرار میگیرند. تفکیک فضا به این صورت موجب استفاده بهینه از فضا میشود، فضای خصوصی را از فضای عمومی جدا میکند و در نهایت امکان بهرهمندی از محیط طبیعی را هم فراهم میکند.
برای اینکه ویلا جذابیت بصری بیشتری پیدا کند، میتوان از یک المان جذاب استفاده کرد که در واقع تراسها و بالکنها هستند. تراسها دو مزیت مهم دارند: یکی استفاده از نور طبیعی روز برای تأمین روشنایی ویلا و دیگری چشمانداز زیبایی است که به محیط اطراف دارند.
اجرای زهکشی و کنترل فرسایش
یکی از مهمترین چالشها در ساخت ویلا روی زمینهای شیبدار، کنترل آبهای سطحی و فرسایش خاک است. اگر مسیر درستی برای روانابها در نظر گرفته نشود، همانطور که قبلاً گفتیم ممکن است پایداری سازه به دلیل نفوذ آب به فونداسیون یا جمع شدن آب در اطراف ساختمان کاهش یابد. اینجاست که زهکشی زمین شیبدار اهمیت پیدا میکند.
سیستمهای زهکشی را به طور کلی میتوان به ۳ دسته اصلی تقسیم کرد:
- زهکشی سطحی: این سیستم از کانالها و جویهایی با شیب مناسب تشکیل میشود که آب باران را از محوطه دور و به نقاط همارتفاع هدایت میکند.
- زهکشی زیرسطحی: در این سیستم، لولههای زهکش در عمق کمی زیرزمین گذاشته میشوند تا آب اضافی خاک را جمعآوری و از سازه دور کنند. به این صورت از اشباع خاک و سست شدن لایههای زیرین آن جلوگیری میشود.
- چاهک زهکش: در این سیستم چند گودال با قطر کم حفاری میشود تا ابتدا آبهای سطحی و زیرزمینی (مثل آب باران یا فاضلاب سبک) وارد آنها شوند و بعد به تدریج به لایههای زیرین خاک منتقل شوند. این گودالها معمولاً با مواد نفوذپذیر مثل شن، ماسه یا سنگ پر میشوند تا آب بهتدریج به خاک نفوذ کند.
توجه کنید که سیستم زهکشی باید بر اساس شرایط اقلیمی و توپوگرافی منطقه انتخاب شود؛ به طور مثال در مناطقی که بارندگی شدید و زیاد است، میتوان از ترکیب شبکههای زیرسطحی و سیستم زهکشی سطحی استفاده کرد و در زمینهایی که شیب ملایمی دارند یا در مناطقی که بارش کم است، استفاده از چاهکهای زهکش گزینه مقرونبهصرفهتری خواهد بود.
۲. فونداسیون سنگی
در مناطق کوهستانی یا شیبدار، میتوان پیسازی را با سنگ طبیعی انجام داد که به مراتب مقرونبهصرفهتر گزینههای دیگر است. در این روش از سنگهای سالم و ملات ماسه سیمان یا آهک استفاده میشود و بار ساختمان با زاویه ۴۵ درجه به زمین منتقل میشود.
- مزایا: هزینه کمتر مصالح، سازگار با محیط طبیعی، دوام بالا در برابر فشارهای جانبی.
- معایب: نیاز به نیروی کار ماهر، مقاومت کمتر در برابر زلزله در مقایسه با بتن مسلح.
۳. فونداسیون عمیق
در زمینهایی که شیب تند یا خاکهای سست (ظرفیت باربری پایین) دارند، پی عمیق (شمع یا ستون سنگی/بتنی) بهترین گزینه برای فونداسیون سازی است. این نوع پی بار سازه را به لایههای مقاومتر زمین منتقل میکند.
- مزایا: ایمنی و پایداری بسیار بالا، مناسب برای مناطق لرزهخیز.
- معایب: هزینه اجرایی زیاد، نیازمند تجهیزات و تخصص ویژه.
نکته: توجه داشته باشید که پی انتخابی شما باید طبق ضوابط استاندارد ۲۸۰۰ (آییننامه طراحی ساختمانها در برابر زلزله) طراحی شود. طبق این استاندارد، پی باید توانایی مقابله با نیروهای جانبی ناشی از زلزله را داشته باشد.
کاهش هزینههای خاکبرداری و سازه
همانطور که قبلاً اشاره کردیم، ساخت ویلا در زمینهای شیبدار چالشهای متعددی دارد که اگر به آنها توجه نکنید، باید هزینههای زیادی را در مراحل مختلف بپردازید؛ از هزینههای خاکبرداری گرفته تا هزینههای مصالح. از این رو در ادامه قصد داریم راهکارهایی را معرفی کنیم که هزینههای ساخت ویلا در این زمینها را تا حد ممکن کاهش میدهند:
طراحی مطابق با خط تراز
برای اینکه حجم خاکبرداری را به حداقل برسد و محیط اطراف هم کمتر دستخوش تغییر شود، باید طراحی بر مبنای خط تراز انجام شود. در این باره قبلاً توضیح دادیم ولی در اینجا قصد داریم به مزایای آن اشاره کنیم که عبارتاند از: حفظ ساختار طبیعی زمین، کاهش حجم و هزینه خاکبرداری، جلوگیری از فرسایش خاک و کُند کردن حرکت روانابها.
استفاده از دیوار سنگ خشک
در این شیوه دیوارچینی با سنگهای محلی و بدون ملات انجام میشود. دیوار سنگ خشک سازگاری خوبی با محیط اطراف دارد و ضمن جلوگیری از فرسایش خاک، از جذابیت بصری زیادی هم برخوردار است.
استفاده از دیوار گابیون
گابیونها در واقع مشهای فلزی پرشده از سنگ یا مصالح بومی هستند که علاوه بر هماهنگی با محیط طبیعی، باعث تثبیت خاک هم میشوند. از دیگر مزایای دیوارهای گابیون میتوان به قابلیت زهکشی آنها اشاره کرد. علاوه بر این به مرور ممکن است گیاهانی هم میان سنگها رشد کنند که قطعاً بر زیبایی آنها تأثیرگذار خواهد بود.
استفاده از مصالح بومی
استفاده از مصالح در دسترس و بومی به دو لحاظ حائز اهمیت است: یکی کاهش هزینه حملونقل و دیگری هماهنگی بصری با محیط طبیعی اطراف.
| مزایا | راهکارهای کاهش هزینه ساخت ویلا در زمینهای شیبدار |
| طراحی مطابق خط تراز |
| دیوار سنگ خشک |
| دیوار گابیون |
| مصالح بومی |
نکات تکمیلی طراحی داخلی و منظر
طراحی ویلا در زمینهای شیبدار تنها محدود به سازه و فونداسیون آن نمیشود و در واقع باید فضای داخلی و بیرونی با هم هماهنگ باشند. در این رابطه چند نکته مهم وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم:
۱. ارتباط داخل و خارج ساختمان با پلههای کم شیب
برای ساخت ویلا در زمینهای شیبدار باید از پلههای کوتاه یا رمپهای کم شیب استفاده کرد تا هم ارتباط بین ترازهای مختلف تسهیل شود و هم بتوان به نوعی توپوگرافی زمین را در فضای داخلی و خارجی ویلا حفظ کرد.
۲. انتخاب نما و مصالح مقاوم در برابر رطوبت
زمینهای شیبدار معمولاً در مناطقی هستند که بارندگی و رطوبت نسبتاً زیاد است؛ بنابراین مصالحی را برای نما انتخاب کنید که مقاومت مطلوبی در برابر نفوذ آب و رطوبت داشته باشند. نکته دیگر این است که باید سعی کنید مصالح را به گونهای انتخاب کنید که به لحاظ رنگ و بافت با محیط پیرامون همخوانی خوبی داشته باشند.
۳. نورگیری با توجه به جهت شیب
شیب زمین اگرچه چالشهای زیادی دارد ولی به لحاظ تأمین نور در ویلا یک مزیت محسوب میشود. کافی است پنجرهها، تراسها و بالکنها را طوری طراحی کنید که رو به سرازیری شیب باشند. در این صورت ویلا در طی روز روشنایی خوبی خواهد داشت. علاوه بر این هوا هم راحت در ویلا جریان پیدا میکند و در نتیجه نیاز به سیستمهای تهویه هوا هم کمتر میشود.
جمعبندی
ساخت ویلا در زمینهای شیبدار اگرچه چالشهایی مانند خاکبرداری، زهکشی و انتخاب فونداسیون دارد، اما با طراحی اصولی میتوان یک فضای خارقالعاده با چشمانداز طبیعی خلق کرد. تنها کافی است همه مراحل از بررسی شیب و نوع خاک گرفته تا انتخاب پلان، سیستم زهکشی و پیسازی اصولی را با دقت و بر اساس استانداردهای مربوطه انجام دهید.
اگر زمین شما هم شیبدار است و برای ساخت ویلا با چالش روبرو شدهاید، میتوانید با کارشناسان ما تماس بگیرید و مشاوره رایگان دریافت کنید. ما در آسپیان خدمات دیگری هم داریم که از جمله آنها میتوان به پیمان کاری ساختمان در پردیس اشاره کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید از این صفحه دیدن کنید.
سؤالات متداول
۱. چه نوع فونداسیونی برای شیب تند مناسبتر است؟
برای زمینهای با شیب تند یا خاک سست، فونداسیون عمیق (شمع یا ستون بتنی/سنگی) بهترین گزینه است؛ چون بار سازه را به لایههای مقاومتر منتقل میکند.
۲. آیا ساخت ویلا در زمین شیبدار ارزانتر تمام میشود؟
خیر؛ معمولاً هزینه ساخت در زمین شیبدار بیشتر از زمین صاف است. دلیل هم نیاز به زهکشی، فونداسیون و محوطهسازی خاص است اما با طراحی بر مبنای خط تراز و استفاده از مصالح بومی میتوان بخش قابلتوجهی از این هزینهها را کم کرد.
۳. برای شیب ۳۰ درصد چه پلانهایی پیشنهاد میشود؟
برای چنین شیبی، پلانهای پلکانی (Split-Level) و دوبلکس بهترین گزینهها هستند. این پلانها با توپوگرافی زمین همخوانی خوبی دارند و هزینههای خاکبرداری را هم کاهش میدهند.
